ललित : 'मदर्स डे' च्या निमित्ताने...


खरं तर 'मदर्स डे!' च्या निमित्ताने... हा लेख लिहीला होता.. मायबोलीवर आणि मराठीमाया.कॉम मासिकामध्ये पूर्वप्रकाशितः मायबोलीबर इथे वाचता येईल.

इथे उशीरा पोस्टतेय.. जरूर
वाचा... आपल्या प्रतिक्रियांच्या आणि सूचनांच्या प्रतीक्षेत...

मे महिन्याचा दूसरा रविवार - 'मदर्स डे!'

'सातच्या आत घरात' मध्ये मकरंद अनासपुरे
च्या तोंडी एक वाक्य आहे, "मदर्स डे, फादर्स डे असे जिवंतपणीच आईबापाचे दिवस कसले घालता रे...?"

मदर्स डेच्या निमित्ताने एक घटना आठवली... तेव्हा मी मुंबईत नवीन होते, नुकतीच नोकरीला लागलेले... अंधेरीमध्ये एका आज्जींकडे पी. जी. म्हणून राहायचे. ती पूर्ण सोसायटीच म्हातार्‍यांनी भरलेली. का तर
त्यांच्यापैकी बर्‍याचजणांची मुले अमेरिका आणि इतर देशांत स्थायिक आणि इतरेजन पुण्यात! त्यांच्या बायकांचं या म्हातार्‍यांशी पटायचं नाही...मग म्हातार्‍यांची रवानगी जुन्या घरांत. आपण नाही का नको असलेल्या पण टाकून देणे जीवावर येणार्‍या वस्तू अडगळीच्या खोलीत टाकतो... तस्संच.

तर तेव्हा दर रविवारी कपड्यांचा धोबीघाट काढणे हे आमचं नित्यनेमाचं काम! घराच्या बाहेर छोटीशी कॉमन बाल्क
नी होती. दर रविवारप्रमाणेच एका रविवारी मी त्या बाल्कनीत उभी राहू बाहेर ओले कपडे पिळत होते... आतून आजी ओरडल्या...'अगं गधडे, कपडे बाहेर पिळू नको, खाली पाणी पडेल कोणाच्यातरी अंगावर!" त्या धांदलीत खाली पडलेला कपड्यांचा क्लीप आणायला मी दडदडत खाली उतरून आले आणि क्लीप उचलायला खाली वाकले तो... माझ्या समोरच्या बाल्कनीत सुरकुत्यांनी भरलेलं एक मुटकुळं बसलं होतं; मी पिळलेल्या कपड्यांच्या पाण्याचे उडालेले शिंतोडे पूसत... मी दोन मिनिटं ओशाळून तिथेच थबकले...

जेमतेम पाय मुडपून झोपू शकेल एवढं बाकडं, तिथंच पिण्याच्या पाण्याचं भांडं, अर्धवट जेवलेलं खरकटं ताट आणि त्या पसाऱ्याचाच जणू भाग असलेलं ते मुटकुळं.... घराचं दार बंद! मग या आजींचं मुटकुळं असं बाहेरच्या लाकडी बाकड्यावर का?

वर येऊन आमच्या
आजींना विचारलं तर त्या करवादल्या,"त्यांच्या बोडख्या सुनेला सासूची अडचण होतेय. घरात घाण करते म्हातारी म्हणून बाहेर टाकलेय..." आजींची बडबड सुरू झाली तमाम सूनवर्गाला शिव्यांची लाखोली वाहत...

खरंच का
आईची एवढी अडचण होते??? काय वाटत असेल त्या माऊलीला? असल्या करंट्या मुलाला जन्म देण्यापरीस वांझोटी राहीले असतं तर बरं? की सोबत नाकारून पुढच्या प्रवासाला गेलेल्या वैकुंठवासी नवऱ्याला आणि त्या वैकुंठनरेशाच्या नावाने कडाकड बोटे मोडत असेल? की दैवाला बोल लावत सुरकुत्यांच्या जाळ्याआड मिचमिच्या डोळ्यांनी मूकपणे नुसतीच आसवं ढाळत असेल? कोणास ठाऊक!

सर्वच बाबतीत पाश्चिमात्यांचं अंधानुकरण करणारे आपण 'मदर्स डे'ला वगैरे का नाव ठेवतो? त्यांचं निदान बरं, एक दिवस तरी आईला तिच्या आईपणासाठी धन्यवाद देतात...आपल्यासारखं नाही, अडगळीत टाकून 'दिवस घालताना' मगरीच्या अश्रूंनी डोळे ओले करण्यापलिकडे काही करत नाही...(काही अपवादही असू शकतील पण दुर्दैवाने ते प्रमाणही अपवादात्मकच आहे...)

लहानपणी 'माझी आई' या विषयावर सानेगुरूजींचे दाखले देत भरभरून निबंध लिहीणारे आपण आणि बायकोला खूष करण्यासाठी
तिच्याशी भांड भांड भांडणारेही आपणच! लहानपणी चिमुकल्या हातांनी तिच्या गालांवरचे अश्रू पुसणारे आपण आणि पुढे भावाभावांच्या प्रॉपर्टीत आईला वेठीला धरून तिला रोज अश्रू ढाळायला लावणारेही आपणच! 'मी मोठ्ठा झाल्यावर तुझी सगळी स्वप्नं पूर्ण करेन' असं म्हणून तिच्या डोळ्यांत स्वप्नांचे इमले बांधणारे आपण आणि मग मोठ्ठ झाल्यावर विमानाने भुर्रर्रर दूरदेशी उडून जाऊन 'प्रोजेक्ट्समधून सुट्ट्या मिळत नाहीत'च्या नावाखाली तिच्या डोळ्यांना चातकासारखी वाट पाहायला लावणारेही आपणच!

आठवतोय तिच्या आईपणाचा सोहळा, तुम्ही जन्माला आल्यावर तिने साजरा केलेला? कसा आठवणार? तेव्हा तुम्ही '
नकळते' होतात ना... नऊ महीने आपल्या उबदार कुशीत आपल्या रक्तामांसावर वाढवून, अतीव प्रसवकळा सहन करून एका 'टॅहँ'च्या आवाजाने धन्य होउन 'आईपणाचा उत्सव' एका आनंदभरल्या निश्वासाने आणि डोळ्यांतील कौतुकभरल्या चमकेने नि:शब्दपणे साजरा करणारी ती आई! काय नसतं त्या डोळ्यांत? आई झाल्याचा आनंद, बाळाच्या कौतुकाची चमक, बाळाची काळजी आणि अपार प्रेमाची स्निग्धता!

बाळाच्या प्रगतीसाठी धडपडणारी आई, त्यांच्या पालनपोषणासाठी जीवाचे रान करणारी आई, त्यांच्यावर चांगले संस्कार व्हावेत म्हणून तळमळणारी, प्रसंगी मेणाहूनही मऊ ह्र्दयाला वज्रादपि कठोर करणारी आई...

लहानपणी माझा एक फार आवडता सुविचार होता... 'गुलाबाचे काटे तसे आईचे धपाटे'...! अर्थ वगैरे कळण्याचं ते वय नव्हतं, फक्त धपाटे लक्षात राहायचे... पण आता आठवते ते मी रडून झोपल्यावर मारलेल्या वळांवरून अलगद हात फिरवून स्वत:शीच रडणारी आई, मी रागाने जेवली नाही तर स्वत: अन्नाचा कणही पोटात न ढकलणारी आई, माझ्या परीक्षेला आदल्या दिवशीपासून पेपराला जाईपर्यंत ओठ निळेजांभळे होईपर्यंत उत्तरं वाचून दाखवणारी आई....

आई म्हणजे सानेगुरूजींची संस्कारशाळा, आई म्हणजे खंबीर आधारवड, आई म्हणजे कवी माधव ज्युलीयनची वात्सल्यसिंधू आनंदघन कविता - उत्साहाने सळसळणारी... आई म्हणजे चैतन्याची पालवी - सदैव बहरलेली, आई म्हणजे निखळ मैत्री, आई म्हणजे अखंड काळजी...

आई म्हणजे मेणबत्ती...! झगमगणार्‍या दुनियेत अस्तीत्व न जाणवणारी, म्हणून अडगळीत टाकून दिलेली... आणि दिवे गेले, अंधार पडला की शोधाशोध करून मिळवलेली गरजेपुरती वस्तू! तरीही स्वत: आयुष्यभर परिस्थितीची झळ सोसून, जळून झिजून, वेदनांचे कढत अश्रू ढाळून मुलांना त्यांच्या उज्वल भविष्यासाठी प्रकाश देणारीसंजीवनी म्हणजे आई! आई म्हणजे आत्मा आणि ईश्वर यांचा संगम!

अधिक महिन्याचे वाण घ्यायला माहेरी गेलेले...पाटावरून ताटावर आणि ताटावरून अंथरूणावर असं अक्षरश: माहेरपण भरभरून उपभोगलं. तेव्हा अचानक त्या ओळी आठवल्या,"लेकीला माहेर मिळावं म्हणून माय सासरी नांदते"... क्षणभर वाटून गेलं, हे उपकार फेडण्यासाठी तरी, आई व्हावी मुलगी माझी, मी आईची व्हावी आई!"

आईचा उत्साह ओसंडून वाहत होता. जेवायला खायला नवनवीन गोडधोड काय करू म्हणून...
खरंच, "आईविना माहेर, पतिविना सासर,
पाखरांविना रान, भासे किती भेसूर..."
आई अचानकच भावूक झाली. रात्रभर जागून लिहीलेली कविता दाखवत होती... म्हणाली,"मी काही तुमच्याइतकी चांगली लेखिका वा कवयित्री नाही. वाटलं ते लिहीलं..."

माझे जीवनगाणे

आयुष्यभर सगळ्यांची मने राखताना माझे गाणेच राहून गेले
आणि मग आलेल्या चिमुकल्यांचे करताना तर माझे गाणेच वाहून गेले
चिमुकल्यांसाठी स्वतःला घरटयातच कोंडून घेतले
त्यानंतर मन भरारी मारणेच विसरून गेले
चिमुकल्यांना मात्र भरारी मारता यायला लागल्यावर
'आपल्या आईला भरारीच मारता येत नाही' म्हणून हसू आले
आणि अशा तर्‍हेने माझ्या आयुष्याचे जीवनगाणेच संपून गेले
--- सौ. सुचित्रा सतिश वडके

'तिची कविता' आपली स्वप्नं आपल्या मुलांसाठी स्वप्नंच ठेउन मुलांची स्वप्नं पूर्ण करण्यासाठी धडपडणार्‍या तमाम आईवर्गाची प्रातिनिधीक कविता वाटली मला... वाचता वाचता टचकन डोळ्यांत पाणी आलं.
आपण आईला किती गृहीत धरत जातो नं, विसरूनच जातो, तिचीही काही स्वप्नं असू शकतात, तिचीही काही मतं, आवडीनिवडी असू शकतात...

हळव्या आईचे प्रेमास्वरूप वात्सल्यसिंधू, संवेदनाशील रूप आढळते तसेच खंबीर आधारवडाचे रणरागिणी रूप पण आढळते. आपल्या फुलासारख्या मुलीला सासुरवास होतोय म्हटल्यावर मेणाहूनही मऊ असणारं आईचं ह्रदय वज्रादपि कठोर होतं. एखाद्या खंबीर ढालीसारखं मुलीचं रक्षण करण्यासाठी ती सज्ज होते.

माय म्हणजे काय असते
दुधावरची साय असते
लंगड्याचा पाय असते
एक हक्काचं ठिकाण असते... म्हणूनच कदाचित इंग्रजीतल्या "My"ला 'माय' म्हटलं जात असावं.


मम्मी, ममा, मॉम रूपं पालटली तरी आणि मुलांची माया काळानुरूप, गरजेनुरूप बदलली तरी आईची माया तीच राहते. म्हणून तर म्हणतात ना आईसारखे दैवत सार्‍या जगतावर नाही. म्हणून श्रीकारानंतर शिकणे 'अ आ ई'

विशेष नोंद : आज हा लेख मदर्स डे निमित्त असला तरी मदर्स डे पुरताच मर्यादित नाहीये (म्हणून मुद्दामच मदर्स डे होऊन गेल्यावर देतेय) नाहीतर आज 'विश' करायचं आणि उद्या विषारी बोलायचं त्याला अर्थ नाही. जर आजपर्यंत आईला 'गृहीत' धरलं असेल तर आजपासूनतरी तिचा विचार करा... तुमचा विचार करता करता ती स्वतःचा विचार करणंच विसरून गेली असेल कदाचित....

0 comments:

Post a Comment